ایرانیان جهان - به گزارش همشهری‌آنلاین، یک هفته پیش (22 آوریل- دوم اردیبهشت‌ماه) منطقه پهلگام در کشمیر تحت کنترل هند، صحنه حمله‌ای تروریستی بود که منجر به کشته و زخمی شدن ده‌ها نفر شد. این رویداد تلخ، نه تنها موجی از غم و اندوه را در سراسر هند برانگیخت، بلکه بار دیگر شعله‌های تنش دیرینه میان هند و پاکستان را نیز برافروخت.
هند و پاکستان دو قدرت اتمی دارای کلاهک‌های متعدد هسته‌ای هستند بنابراین هرگونه درگیری نظامی میان این دو همسایه با تسلیحات متعارف، ممکن است کار را به جاهای باریک و استفاده از تسلیحات اتمی هم بکشاند. به دلیل همین وضعیت است که بسیاری از ناظران بین‌المللی، کشمیر را خطرناک‌ترین منطقه دنیا خوانده‌اند
به گزارش ایرنا، افراد مسلح شامگاه سه‌شنبه با گشودن آتش به سوی گروهی از گردشگران در منطقه توریستی پهَلگام واقع در حدود 90 کیلومتری شهر سرینگر در کشمیر هند، دست‌کم 26 نفر را کشتند. مقامات هندی این حادثه را یک حمله تروریستی توصیف کرده و مدعی دخالت پاکستان در این حمله شدند.
حمله هند به پاکستان در 36ساعت آینده؛ اطلاعات موثق داریم | واکنش پاکستان با تهدید استفاده از سلاح هسته ای
دهلی نو، با استناد به سابقه حملات مشابه و وجود پناهگاه‌های امن برای تروریست‌ها در آن سوی مرز، اسلام‌آباد را به حمایت مستقیم یا غیرمستقیم از این اقدامات خشونت‌آمیز متهم می‌کند.
این حمله، در حالی رخ داد که روابط میان دو قدرت اتمی جنوب آسیا در سال‌های اخیر همواره پرتنش و شکننده بوده است. هر از چند گاهی، وقوع حملات تروریستی در خاک هند، به ویژه در منطقه کشمیر، این تنش‌ها را به اوج رسانده و تلاش‌های پراکنده برای برقراری صلح و ثبات در منطقه را با چالش‌های جدی مواجه ساخته است.
ریشه اختلافات هند و پاکستان در کشمیر هند و پاکستان از زمان استقلال، اختلافات متعددی دارند که تاکنون لاینحل مانده است. مساله خط کنترل مرزی (LOC) که دو طرف همواره یکدیگر را به به نقض آن متهم می‌کنند، اختلافات ارضی، پیمان آبهای سند (IWT) که نحوه تقسیم آب‌های رودخانه سند و شاخه‌های آن بین دو کشور را تنظیم می‌کند، فعالیت گروه‌های تروریستی و تنش‌های سیاسی و دیپلماتیک، عمده اختلافات میان دهلی نو و اسلام آباد طی چند دهه گذشته بوده است.
مهم‌ترین اختلاف دو کشور که ریشه غالب بحران‌های موجود قلمداد می‌شود مساله کشمیر است که به زمان تقسیم شبه قاره در سال 1947 بازمی‌گردد. در آن زمان، ایالت‌های شاهزاده‌نشین از جمله کشمیر، حق انتخاب پیوستن به هند یا پاکستان را داشتند. حاکم هندو مذهب کشمیر، «هاری سینگ» در ابتدا تمایلی به پیوستن به هیچ یک از دو کشور نشان نداد، اما پس از حمله قبایل تحت حمایت پاکستان، از هند درخواست کمک نظامی و در مقابل، سند الحاق به هند را امضا کرد.

پاکستان این الحاق را به دلیل اکثریت مسلمان جمعیت کشمیر و ادعای ارضی خود بر این منطقه به رسمیت نشناخت. این وضع منجر به اولین جنگ هند و پاکستان در سال 1947-1948 شد و کشمیر را به دو بخش تحت کنترل هند (جامو و کشمیر و لاداخ) و پاکستان (آزاد کشمیر و گلگیت-بلتستان) تقسیم کرد.
از آن زمان تاکنون، این مساله لاینحل، عامل اصلی تنش و درگیری‌های متعدد بین دو کشور بوده و همچنان به عنوان یک کانون بحران در جنوب آسیا باقی مانده است.
روابط هند و پاکستان را باید همواره تحت تاثیر مساله کشمیر تحلیل و تجزیه کرد؛ موضوعی که تا به امروز مانع از برقراری صلح و ثبات در روابط دو کشور و برقراری روابط پایدار میان دو طرف شده است. از دید بسیاری از ناظران و تحلیلگران، تا زمانی هم که بحران کشمیر حل نشود روابط هند و پاکستان روی خوش نخواهد دید.
تشدید تنش‌های نظامی از زمان وقوع حمله تروریستی در پهلگام، نیروهای مرزی هند و پاکستان با هم درگیر شده و به تبادل آتش پرداخته‌اند. هند یک موشک دوربرد آزمایش کرده که واکنش پاکستان و هشدار برای اقدامات متقابل را به دنبال داشته است.
از سوی دیگر، دهلی نو توافق آبی میان دو کشور را به حالت تعلیق درآورده و جریان انتقال آب رودخانه سند به پاکستان را متوقف کرده است. در مقابل پاکستان حریم هوایی خود را به روی هواپیماهای هندی بسته و صدها پرواز در دهلی نو طی روزهای گذشته زمین گیر یا مجبور شدند مسیر پروازی خود را تغییر دهند. همچنین خبرگزاری «شینهوا» گزارش داده که طی روزهای گذشته نیروهای پاکستانی دو کوادکوپتر جاسوسی هندی را در منطقه خط کنترل ساقط کرده‌اند.
در عین حال اظهارات و تهدیدهای دو طرف نشان می‌دهد که سطح تنش نظامی در حال عبور از تبادل آتش مرزی به یک درگیری نظامی گسترده‌تر مثل حملات هوایی و توپخانه‌ای است.
براساس گزارش «گاردین»، نخست وزیر هند «نارندرا مودی» که شدیدا تحت فشار گروه‌های سیاسی داخلی قرار دارد، ابتدا در سخنرانی هفتگی خود در رادیو گفت، «خون هر هندی به جوش آمده است.» او قول داد که «مهاجمان تروریست را تا آخر تعقیب و مخفیگاه‌های تروریست‌ها را در داخل پاکستان با خاک یکسان کند.»

دکترین نظامی موسوم به «بازدارندگی طیف کامل» پاکستان بر استفاده از سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی برای جلوگیری از تهدیدات متعارف متمرکز است، در حالی که دکترین «آغاز سرد» هند برای انجام حملات متعارف سریع قبل از تشدید تنش طراحی شده است. با این استراتژی‌های متضاد، هرگونه رویارویی ممکن است به سرعت از کنترل خارج شود
«عطاءالله ترار» وزیر اطلاع‌رسانی پاکستان نیز در حساب خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «هند احتمالا طی سه روز آینده دست به حمله خواهد زد...». وی با اشاره به قریب‌الوقوع بودن حمله هند تاکید کرد «هرگونه اقدام تهاجمی با پاسخ قاطع مواجه خواهد شد. هند مسئول کامل هر پیامد جدی در منطقه خواهد بود.»
«خواجه محمد آصف» وزیر دفاع پاکستان هم در گفت‌وگو با «رویترز» گفت: «ما نیروهای خود را در مرز تقویت کرده‌ایم زیرا این (حمله هند) چیزی است که اکنون قریب‌الوقوع است. بنابراین در این شرایط باید تصمیمات استراتژیکی گرفته شود و این تصمیمات گرفته شده است.»
هرچند که پاکستان هرگونه دست داشتن در این حمله را رد کرده و از هند برای ادعاهای خود سند و مدرک خواسته است اما افکار عمومی هند بسیار خشمگین است و همین مساله دولت هند را شدیدا تحت فشار قرار داده است.
گاردین با اشاره به تحرکات نظامی هند طی روزهای گذشته نوشته نیروی دریایی هند با شلیک چندین موشک پس از حمله تروریستی پهلگام به دنبال نشان دادن توانایی خود در حملات دوربرد دقیق در سایه حمله تروریستی اخیر بود و این مساله احتمال اقدام نظامی هند را بالا برده است.
جنگ متعارف و هشدار منازعه اتمی هند و پاکستان دو قدرت اتمی دارای کلاهک‌های متعدد هسته‌ای هستند بنابراین هرگونه درگیری نظامی میان این دو همسایه با تسلیحات متعارف، ممکن است کار را به جاهای باریک و استفاده از تسلیحات اتمی هم بکشاند. به دلیل همین وضعیت است که «بیل کلینتون» رئیس جمهور پیشین آمریکا و بسیاری از ناظران بین‌المللی، کشمیر را خطرناک‌ترین منطقه دنیا خوانده‌اند.
«حنیف عباسی» وزیر حمل و نقل پاکستان پس از تهدیدهای نظامی هند هشدار داده که «زرادخانه اتمی پاکستان 130 کلاهک دارد که به عنوان الگو و مدل نگهداری نمی‌شوند. موشکهای بالستیک حامل کلاهک مستقیم هند را نشانه گرفته‌اند!»
به نوشته گاردین، این اظهارات حنیف عباسی نگرانی‌هایی را مبنی بر اینکه این دو همسایه مسلح به سلاح هسته‌ای به سمت یک رویارویی گسترده‌تر پیش می‌روند، تشدید کرده است.
تحلیلگران و ناظران سیاسی می‌گویند، دکترین نظامی موسوم به «بازدارندگی طیف کامل» پاکستان بر استفاده از سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی برای جلوگیری از تهدیدات متعارف متمرکز است، در حالی که دکترین «آغاز سرد» هند برای انجام حملات متعارف سریع قبل از تشدید تنش طراحی شده است. این استراتژی‌های متضاد، ترس از این را افزایش داده است که هرگونه رویارویی می‌تواند به سرعت از کنترل خارج شود.
«مایکل کوگلمن» نویسنده و تحلیلگر بین‌المللی می‌گوید: از دیدگاه دهلی، با توجه به فشار افکار عمومی، شدت حمله هفته گذشته و تمایل به بازگرداندن بازدارندگی، نوعی واکنش نظامی کاملا محتمل است و اگر این اتفاق بیافتد، پاکستان که نمی‌خواهد ضعیف به نظر برسد، قطعا تلافی خواهد کرد.
چین گوش به زنگ و آمریکا در حال رصد تحولات است اراضی حاصلخیز کشمیر یک مدعی سوم هم دارد؛ چین. در شمال شرقی منطقه لاداخ کشمیر، منطقه «اقصی چین» قرار دارد که اکنون تحت حاکمیت چین قرار دارد اما هند آن را بخشی از کشمیر تحت کنترل خود می‌داند. این منطقه از مهم‌ترین اختلافات ارضی میان پکن و دهلی نو است.
«فاکس نیوز» با اشاره به این موضوع می‌نویسد، هند و چین رقبای ژئوپلیتیکی هستند که ارتش‌هایشان در سال 2020 در امتداد مرز مورد مناقشه هیمالیا با یکدیگر درگیر شدند. روابط بین این غول‌های آسیایی از آن زمان بهبود یافته است، اما آنها هنوز تعداد زیادی نیرو را در مرزهای مورد مناقشه دارند. مرزهای آنها همچنین با مرزهای پاکستان هم‌مرز است و آن را به تنها «نقطه اتصال اتمی سه‌جانبه جهان» تبدیل می‌کند.
اراضی حاصلخیز کشمیر یک مدعی سوم هم دارد؛ چین. در شمال شرقی منطقه لاداخ کشمیر، منطقه «اقصی چین» قرار دارد که اکنون تحت حاکمیت پکن قرار دارد اما هند آن را بخشی از کشمیر تحت کنترل خود می‌داند. این منطقه از مهم‌ترین اختلافات ارضی میان پکن و دهلی نو است
به گزارش «دویچه وله» اهمیت این منطقه برای چین نه تنها استراتژیک، بلکه اقتصادی نیز هست. کریدور اقتصادی چین-پاکستان (CPEC)، سنگ بنای ابتکار کمربند و جاده پکن، از گلگت-بلتستان تحت مدیریت پاکستان عبور می‌کند. این وضعیت باعث می‌شود ثبات کشمیر برای پکن نه تنها از نظر ژئوپلیتیک، بلکه از نظر مالی نیز نگران‌کننده باشد.
نفوذ چین و سرمایه گذاری‌های این کشور در پاکستان و اختلافات ارضی چین و هند در کشمیر، بحران کشمیر را با حضور سه قدرت اتمی حال حاضر جهان بسیار پیچیده و بغرنج‌تر کرده است. بعد از حمله تروریستی پهلگام، چین فورا از پاکستان حمایت کرد. چین متحد پاکستان و از عوامل پیشرفت برنامه موشکی این کشور نیز محسوب می‌شود.
به گزارش «ایندیا اکسپرس»، وزیر خارجه چین «وانگ یی» بر موضع دیرینه پکن در حمایت از پاکستان، به ویژه در حفاظت از حاکمیت و منافع امنیتی این کشور تأکید کرده و گفته است: «چین همواره از پاکستان در اقدامات قاطع ضد تروریسم آن حمایت کرده و نگرانی‌های امنیتی معقول پاکستان را کاملاً درک می‌کند.»
در همین حال، هند روابط دفاعی قوی با ایالات متحده دارد که مدت‌ها است به دنبال محدود کردن پکن در منطقه ایندو-پاسیفیک است. آمریکا پس از حمله تروریستی پهلگام علنا از هند حمایت و اعلام کرد که اوضاع را از نزدیک زیر نظر دارد.
بمب اتم؛ مساله این است از زمان تشدید تنش‌ها در کشمیر تحلیلگران در حال گمانه‌زنی درباره این مساله هستند که آیا درگیری نظامی پاکستان و هند می‌تواند به جنگ اتمی بینجامد یا نه.
اگر چه وجود کلاهک اتمی نزد طرفین درگیر کار را بسیار خطرناک کرده است اما سلاح اتمی قبل از هر چیز یک ابزار بازدانده است. تنها کشوری که تاکنون از بمب اتمی به عنوان سلاح تهاجمی استفاده کرده است ایالات متحده است و سایر دارندگان تسلیحات اتمی تاکنون از آن به عنوان عامل بازدارنده بهره برده‌اند. همین موضوع می‌تواند دو طرف را از وارد شدن به یک درگیری تمام عیار که آستانه جنگ اتمی را بشکند دور کند.
کوگلمن صاحب‌نظر در مسائل آسیای جنوبی می‌گوید که وقوع یک جنگ تمام عیار میان هند و پاکستان بعید است و هند احتمالا به گزینه‌های محدودتری که به تضعیف تروریست‌های ضدهندی و بازگرداندن بازدارندگی منجر خواهد شد بیشتر متمایل است.
پروار پهپادهای هندی بر فراز کشمیر نیز می‌تواند در راستای عملیات شناسایی ارتش هند برای هدف قرار دادن احتمالی پناهگاه‌هایی باشد که مقامات دهلی نو معتقدند متعلق به تروریست‌ها است. با این حال وقتی درگیری نظامی رخ می‌دهد مجموعه اشتباهات محاسباتی و یا تحولات میدان جنگ ممکن است شرایط را به نقاط غیر قابل بازگشتی سوق دهد و هند و پاکستان از این قاعده مستثنی نیستند. به ویژه اینکه این دو کشور دشمنان دیرینه یکدیگر به شمار می‌روند.
در این میان، جامعه جهانی، سازمان‌های بین‌المللی و قدرت‌های ذینفوذ و ذینفع خواهان وقوع یک جنگ تمام عیار میان دهلی نو و اسلام آباد نیستند و برای مقابله با آن از همه توان خود استفاده خواهند کرد. از این رو سازمان ملل از ابتدای تنش پای کار آمد و قاطعانه خواستار خویشتنداری طرفین شد.
طبق گزارش ایندیا اکسپرس، «آنتونی گوترش» دبیر کل سازمان ملل اخیرا در تماس تلفنی مستقیم با «شهباز شریف» نخست‌وزیر پاکستان و «سوبرامانیام جایشانکار» وزیر امور خارجه هند از طرفین خواست اقدامات خود را کنترل کنند و برای میانجیگیری میان دو کشور و کاهش تنشها اعلام آمادگی کرد.

ایالات متحده نیز به دلیل اولویت‌های دیگر خود در سیاست خارجی، خواستار تنش و درگیری نظامی در کشمیر نیست و جنگ بین هند و پاکستان اولین چیزی نیست که آمریکا خواهان آن باشد. وزارت خارجه آمریکا روز یکشنبه اعلام کرد که با هند و پاکستان در تماس است و از آنها می‌خواهد که برای دستیابی به آنچه «راه حل مسئولانه» می‌نامد، تلاش کنند. آمریکا اگر چه علنا از هند حمایت کرده اما از پاکستان هم انتقاد نکرد.
به نوشته فاکس نیوز به نقل از کارشناسان نظامی، هرگونه درگیری بین هند و پاکستان بعید است که صرفا بین آنها باقی بماند، زیرا شرکای استراتژیک آنها احتمالا درگیر خواهند شد
با این وجود، در صورت وقوع درگیری نظامی گسترده، چین و آمریکا مجبور به مداخله و حمایت از یک طرف ماجرا هستند که می‌تواند تنش‌ها را بیشتر کند. فاکس نیوز در این زمینه به نقل از کارشناسان نظامی می‌نویسد، هرگونه درگیری بین هند و پاکستان بعید است که صرفا بین آنها باقی بماند، زیرا شرکای استراتژیک آنها احتمالا درگیر خواهند شد.
جمع‌بندی حمله پهلگام، بار دیگر توجه جامعه جهانی را به وضعیت امنیتی پیچیده در منطقه کشمیر و تاثیر آن بر روابط هند و پاکستان و احتمال وقوع یک جنگ تمام عیار جلب کرده است. افزایش تنش‌ها در این منطقه حساس که تلاقی منافع سه قدرت اتمی چین، هند و پاکستان است، نه تنها صلح و ثبات منطقه‌ای را تهدید می‌کند، بلکه می‌تواند پیامدهای ناگواری برای امنیت بین‌المللی نیز به همراه داشته باشد.
در این شرایط، ضرورت یافتن راهکارهای دیپلماتیک برای کاهش تنش‌ها، انجام تحقیقات شفاف و مستقل در مورد این حمله تروریستی و از بین بردن پناهگاه‌های تروریستی بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.
در همین راستا است که جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری که با هر دو کشور دارای روابط خوب و حسنه است پیشنهاد میانجیگری را مطرح کرد.
همزمان با افزایش تنش‌ها در کشمیر، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد، «هند و پاکستان برادران و همسایگان ایران هستند و از روابطی برخوردارند که ریشه در پیوندهای فرهنگی و تمدنی چند صد ساله دارد. ما آنها را، مثل دیگر همسایگان، اولویت نخست خود می‌دانیم. تهران آماده است تا با استفاده از مساعی جمیله خود در اسلام‌آباد و دهلی‌نو، در این زمان دشوار تفاهم بیشتری را بین طرفین ایجاد کند.»
کد خبر 942203 منبع: ایرنا برچسب‌ها هند خبر ویژه پاکستان سلاح هسته‌ای